انسان درآسمان خوانش و بررسی «برهان انسان معلّق» ابن‌سینا در فلسفه‌ی اسلامی
نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسنده
دانشجوی دکترای اندیشه معاصر جامعة المصطفی العالمیة
چکیده
پرسش از حقیقت و ماهیت انسان، از پرسش‌های اساسی فلسفه و پاسخ به این پرسش، مدار فلسفه‌ورزیِ فیلسوفان بوده است. ابن‌سینا، در قامتِ قُطبِ بی‌رقیب فلسفه‌ی اسلامی، هم در استقلال و امتداد فلسفه‌ی اسلامی و هم پاسخ‌گویی به پرسش‌های بنیادین فلسفی، هم‌چنان بی‌رقیب است. ابداع در اصلِ مسأله و یا اقامه‌ی برهان نو، دو ویژگی شاخص نظامِ فلسفیِ سینوی است. برهان «انسان مُعلّق در فضا» یا «هواء طَلق» یکی از نوآوری‌های فلسفی او برای اثباتِ حقیقتِ نفس، تجرد نفس، غیریّتِ نفس و بدن و چگونگی علم به نفس است. ابن‌سینا در چند اثر فلسفیِ خویش از این برهان بهره جسته و آن را از قاطع‌ترین براهین برای اثبات مسایل پیش‌گفته دانسته است. این برهان، توجه فیلسوفان پس از وی را نیز جلب کرده است. مقاله پیش‌رو با اتّکاء به آثار ابن‌سینا و دیگر منابع حکمت اسلامی در صدد ارائه تقریر جامع از این برهان برآمده است. تبیین مدعیات و مفروضات نهفته در این برهان، اشاره به امتداد آن در آثار و انظار فیلسوفان مشایی، اشراقی، صدرایی و نوصدرایی و بازتاب آن در تاریخ فلسفه‌ی غرب، و اشاره اجمالی به بعضی از نقدها، از جمله مطالبی است که در این مقاله مورد بررسی قرار گرفته است.
کلیدواژه‌ها
)